Laatst bijgewerkt op 7 juni 2023
Primo Levi - Boeken en historisch geheugen
Primo Levi is een Italiaanse 20e-eeuws schrijver en chemicus. Zijn geschriften zijn een van de belangrijkste directe getuigenissen over de verschrikkingen van de nazi-deportaties. Hij is vooral bekend van de boeken Is dit een mens (Se questo è un uomo) en Het respijt (La tregua), waarin hij de verschrikkingen van de oorlog vertelt, die Levi aan den lijve heeft meegemaakt.
Op deze pagina
Wij zijn Italianen in Nederland en we schrijven deze pagina ook om ons Nederlands te oefenen. Vergeef ons als ons schrijven soms creatief is. 🙂
Bedenkt of dit een man is
Die werkt in de modder
Die geen vrede kent
Die vecht om een stuk brood
Die sterft om een ja of een nee.Bedenkt of dit een vrouw is
Zonder haar en zonder naam
Zonder herinnering aan wat was
Met lege ogen en koude schoot
Als een kikvors in de winter.
Met deze woorden begint Is dit een mens ( (Se questo è un uomo is de originele titel in het Italiaans), gepubliceerd in 1947, het eerste boek dat Primo Levi schreef bij zijn terugkeer uit het vernietigingskamp Auschwitz. Met dit boek werd de Italiaanse schrijver over de hele wereld bekend.
Wie is Primo Levi
Primo Levi werd in 1919 in Turijn geboren uit een welgestelde familie van joodse afkomst.
In 1934 ging hij naar de middelbare school Liceo D'Azeglio in Turijn. Het instituut werd later bekend vanwege het ontvangen van beroemde leraren en tegenstanders van het fascisme. Op deze school was hij een metgezel van de Italiaanse schrijver Fernanda Pivano; bovendien had hij een paar maanden de schrijver en dichter Cesare Pavese als hoogleraar Italiaans.
Primo Levi studeerde in 1941 af in scheikunde. Zoals hij later uitlegde, leek scheikunde hem de sleutel tot het begrijpen van het universum.
Scheikunde was een passie die hij had geërfd van zijn vader Cesare, elektrisch Ingenieur van beroep. Cesare Levi bracht zijn zoon interesse in wetenschap en literatuur over; dit worden kenmerken van de persoonlijkheid en boeken van Primo Levi.
Op het diploma van Primo Levi, behaald tijdens de jaren van het fascisme, stond geschreven: "Primo Levi, van joods ras". Levi becommentarieerde dit feit met ironie: nog een demonstratie van de domheid van het fascisme.
Na 8 september 1943, de dag waarop Italië zich onvoorwaardelijk overgaf aan de geallieerden, voegde Primo Levi zich bij de partizanen in de bergen van de Val d'Aosta, strijdend in een groep van Giustizia e Libertà (Rechtvaardigheid en vrijheid).
Maar kort daarna, op de ochtend van 13 december, werd hij gevangengenomen door de fascisten. Hij werd eerst opgesloten in het concentratiekamp Carpi-Fossoli, in de buurt van Modena.
Op 22 februari 1944 werd Levi op een trein gezet en samen met 650 andere mensen naar het concentratiekamp Auschwitz in Polen gedeporteerd.
Hij bleef daar tot 27 januari 1945, de dag waarop het concentratiekamp door het Rode Leger werd bezet.
De verschrikkelijke ervaring van zijn gevangenschap in Auschwitz wordt tot in detail beschreven in zijn eerste boek, dat ook het meest bekende is: Is dit een mens (Se questo è un uomo), gepubliceerd in Italië in 1947.
Levi was een van de weinigen die overleefden.
In juni 1945 begon de avontuurlijke repatriëringsreis, waarover hij later vertelde in Het respijt (La tregua, 1963): om naar huis terug te keren, trok Levi door Wit-Rusland, Oekraïne, Roemenië, Hongarije en Oostenrijk. Ten slotte bereikte hij Turijn, waar hij zijn wetenschappelijke activiteit hervatte.
Sindsdien was het beroep van chemicus verbonden met dat van schrijver: Levi schreef romans, essays, gedichten en werkte ook als vertaler (hij vertaalde Kafka's Het proces).
De dood van Primo Levi
Op 11 april 1987 werd Primo Levi dood aangetroffen in het atrium van zijn huis in Turijn. Zijn lichaam lag onder aan het trappenhuis.
De doodsoorzaak was waarschijnlijk zelfmoord; sommigen beweren echter dat de val werd veroorzaakt door de duizeligheid waaraan Levi leed.
Het lichaam van Primo Levi is begraven in het Joodse kamp van de monumentale begraafplaats van Turijn.
Boeken van Primo Levi
-
Is dit een mens (Se questo è un uomo, 1947)
Primo Levi's eerste boek is een roman-getuigenis over zijn gevangenschap in Auschwitz.
Gepubliceerd in 1947, in Is dit een mens wordt het beschouwd als een van de belangrijkste werken die het geweld van van het Derde Rijk documenteren. Het gevoel van menselijkheid, waardigheid en ethiek van de auteur is zichtbaar in het boek.
De woorden van een beroemd interview met Primo Levi onmiddellijk na de publicatie van Is dit een mens zijn beroemd:
Ik kan mijn kwelgeesten vergeven en ik heb geen wrok. Wat voor mij belangrijk is, is om een directe getuigenis af te leggen. Ik draag mijn steentje bij om te voorkomen dat die verschrikkingen nog een keer gebeuren. (Onze vertaling)